Вынікі саміту НАТО, дзе Грузіі і Ўкраіне адмовілі ў Плянах дзеяньняў па далучэньні да альянсу, паабяцаўшы ў абстрактным пляне, што калі-небудзь яны стануць сябрамі НАТО, нагадалі, што ляжыць у падмурку гэтай арганізацыі. Сяброўства ў НАТО– гэта сьведчаньне высокіх дэмакратычных стандартаў, і знак далучэньня да эўраатлянтычнай цывілізацыі і шмат іншых прыгожых і карысных рэчаў, якія, праўда, Паўночнаатлянтычны альянс падзяляе з шэрагам іншых, ня менш паважаных арганізацый, напрыклад, з тым самым Эўразьвязам. Але ёсьць адно кардынальнае адрозьненьне – толькі НАТО, артыкул 5 яе статуту, прымушае кожную з краінаў-удзельніц разглядаць напад на любую зь іх як напад на ўсіх, гэта значыць абавязак у выпадку нападу на любую з натаўскіх краін паміраць за яе.
І рашучая адмова Нямеччыны і Францыі дазволіць Грузіі і Ўкраіне атрымаць хаця б папярэдні Плян дзеяньняў, прайсьці пэўны этап на шляху да альянсу азначае, на мой погляд, вельмі простую рэч – Бэрлін і Парыж у рэшце рэшт не гатовыя паміраць за Кіеў і Тбілісі.
На першы погляд здаецца парадаксальным, што НАТО здолела праіснаваць 59 гадоў, грунтуючыся на статутным прынцыпе, паводле якога ўсе рашэньні ў альянсе прымаюцца шляхам кансэнсусу. Ды якая арганізацыя ў сьвеце можа гэтак існаваць і дзейнічаць? Прычынаў, чаму НАТО пры такім дзіўным прынцыпе ўсё ж дзейнічала, было дзьве – першае, агульнае ўсьведамленьне краінамі-сябрамі пагрозы, якую несла ім камуністычная імпэрыя, і другое, выключная роля, якую адыгрываў у альянсе яго лідэр – Злучаныя Штаты. Усе, як сябры альянсу, гэтак і патэнцыйцны агрэсар, разумелі, што менавіта моц ЗША, у тым ліку і ядзерная, робіць напад на Эўропу справай зь няпэўнымі шанцамі. Ня будзь ЗША – і Эўропа была б безабароннай перад ударам савецкіх дывізій. Таму ЗША і маглі праводзіць у НАТО збольшага свае рашэньні – бо ізноў жа збольшага НАТО было формай амэрыканскага парасону бясьпекі для Эўропы, Амэрыка была донарам бясьпекі, Эўропа – атрымальнікам. Груба, але проста.
Крах камунізму і распад СССР зьмяніў першы чыньнік і паўплываў на ўспрыманьне другога.
На думку вельмі многіх посткамуністычная Расея, нават сёньняшняя пуцінская, не ўяўляе сабой такой абсалютнай і рэальнай пагрозы, якой быў СССР. Разладзіўся першы складнік - супольнае і аднолькавае разуменьне пагрозы. А гэта, у сваю чаргу паўплывала і на іншы – калі няма пагрозы, ад якой у рэшце рэшт толькі ЗША могуць абараніць, то чаму іх слова заўсёды павінна быць у НАТО вырашальным?
І «старая» Эўропа адчула права і густ для самастойных рашэньняў. Пры гэтым, так выглядае, вырашальнае значэньне мела ня столькі пазыцыя Масквы, колькі ўяўленьне «старой» Эўропы пра цывілізацыйныя межы. Калі некалькі гадоў таму ў НАТО прымалі балтыйскія краіны, а яшчэ раней Польшчу, Крэмль быў ад гэтага таксама, мякка кажучы, не ў захапленьні. Але тады ні Парыж, ні Бэрлін не лічылі, што рэзоны Масквы хоць у якой ступені трэба браць пад увагу. Не лічылі, бо былі ўпэўненыя, што гэта – Эўропа, гэта сваё, і непадзельнасьць бясьпекі Эўропы распаўсюджваецца на іх. А вось Украіна і Грузія – ну ня ведаем, ня ведаем...
Шмат хто стаў гнеўна асуджаць Бэрлін і Парыж, прыгадваць Мюнхен 1938 году. Але варта задаць пытаньне – ці азначала падтрымка амэрыканскай пазыцыі многімі сябрамі НАТО іх мужную гатоўнасьць паміраць за Кіеў?
Паралельна з пытаньнем Грузіі і Ўкраіны бухарэсцкі саміт разглядаў хаду апэрацыі НАТО ў Афганістане. Здаецца, пытаньні розныя, але насамрэч пытаньне адно і вынікі абмеркаваньня другога шмат што гавораць пра першае.
Варта нагадаць, што адносна Афганістану НАТО ўпершыню ў сваёй гісторыі ўжыла прыгаданы 5 артыкул статуту, расцаніў тэрарыстычную атаку на Амэрыку ў 2001 годзе як напад на ўсіх удзельнікаў НАТО. Ну і як наконт гатовасьці паміраць за Кабул? Ды па шчырасьці ня надта што і прадэманстраваў яскрава саміт у Бухарэсьце. Вялікае дасягненьне саміту – прэзыдэнт Францыі Нікаля Сарказі, Францыі напалеонаўскай Вялікай Арміі і нязломных салдат Першай Усясьветнай, урачыста выдзяліў на вайну ў Афганістане адзін (!) батальён салдат. Ды і нават не на вайну, французы паедуць на ўсход Афганістану, а на поўдзень, на фронт вайны з талібамі пойдуць тыя ж, хто і заўжды – амэрыканцы.
Ну Сарказі хоць кагосьці паслаў. А ці шмат салдатаў паслалі ў Афган тыя краіны, якія ў Бухарэсьце падтрымлівалі пляны дзеяньняў для Грузіі і Ўкраіны? А, яны палітычна падтрымліваюць апэрацыю, іх салдаты сымбалічна прысутнічаюць там. А на талібаў і алькайдаўцаў гэтыя маральныя жэсты ня дзейнічаюць, яны страляюць, узрываюць і забіваюць. І каб забіць іх, трэба больш салдат. Груба, але проста.
Дык можа і наконт Украіны і Грузіі ўхвальная пазыцыя многіх натаўскіх краін азначае тое самае: мы іх прымем, а ў выпадку чаго паміраць за Кіеў і Тбілісі будуць … ну вядома хто, тыя ж, хто і заўжды.
Тут, дарэчы, варта прыгадаць, што адным зь першых крокаў «аранжавых» трыюмфатараў 2004 году стаў вывад украінскага кантынгенту з Іраку. Да апэрацыі ў Іраку можна ставіцца па-рознаму, але амэрыканскі ўрад лічыць яе важнай, вартай таго, каб яго салдаты гінулі за Багдад. Пры гэтым цяпер далёка ня толькі амэрыканскі ўрад разумее, што калі амэрыканцы зараз выйдуць з Іраку, то наступствы гэтага будуць велізарнымі для ўсясьветнай бясьпекі.
Віктар Юшчанка і Юлія Цімашэнка вывелі ўкраінскі кантынгент з Іраку, паказаўшы, што ўкраінцы не гатовыя гінуць за Багдад. Добра, але як жа цяпер патрабаваць ад амэрыканцаў гарантый бясьпекі? Украінцы за Багдад не гатовыя, а амэрыканцы за Кіеў павінны? Ды яны што, наняліся?
Пра гэта, дарэчы, ішлі спрэчкі яшчэ на пачатку стварэньня НАТО – той факт, што ЗША зьяўляюцца канчатковай гарантыяй бясьпекі, псыхалягічна ператвараецца ва ўпэўненасьць, што яны – адзіная гарантыя бясьпекі: яны лідэр, хай і ваююць, хай плацяць за гэтае лідэрства.
На жаль, спалучэньне на бухарэсцкім саміце тэмы Грузіі і Ўкраіны з тэмай Афганістану паказала, што перасьцярогі амаль 60-гадовай даўніны былі зусім ня марныя.
І рашучая адмова Нямеччыны і Францыі дазволіць Грузіі і Ўкраіне атрымаць хаця б папярэдні Плян дзеяньняў, прайсьці пэўны этап на шляху да альянсу азначае, на мой погляд, вельмі простую рэч – Бэрлін і Парыж у рэшце рэшт не гатовыя паміраць за Кіеў і Тбілісі.
На першы погляд здаецца парадаксальным, што НАТО здолела праіснаваць 59 гадоў, грунтуючыся на статутным прынцыпе, паводле якога ўсе рашэньні ў альянсе прымаюцца шляхам кансэнсусу. Ды якая арганізацыя ў сьвеце можа гэтак існаваць і дзейнічаць? Прычынаў, чаму НАТО пры такім дзіўным прынцыпе ўсё ж дзейнічала, было дзьве – першае, агульнае ўсьведамленьне краінамі-сябрамі пагрозы, якую несла ім камуністычная імпэрыя, і другое, выключная роля, якую адыгрываў у альянсе яго лідэр – Злучаныя Штаты. Усе, як сябры альянсу, гэтак і патэнцыйцны агрэсар, разумелі, што менавіта моц ЗША, у тым ліку і ядзерная, робіць напад на Эўропу справай зь няпэўнымі шанцамі. Ня будзь ЗША – і Эўропа была б безабароннай перад ударам савецкіх дывізій. Таму ЗША і маглі праводзіць у НАТО збольшага свае рашэньні – бо ізноў жа збольшага НАТО было формай амэрыканскага парасону бясьпекі для Эўропы, Амэрыка была донарам бясьпекі, Эўропа – атрымальнікам. Груба, але проста.
Крах камунізму і распад СССР зьмяніў першы чыньнік і паўплываў на ўспрыманьне другога.
На думку вельмі многіх посткамуністычная Расея, нават сёньняшняя пуцінская, не ўяўляе сабой такой абсалютнай і рэальнай пагрозы, якой быў СССР. Разладзіўся першы складнік - супольнае і аднолькавае разуменьне пагрозы. А гэта, у сваю чаргу паўплывала і на іншы – калі няма пагрозы, ад якой у рэшце рэшт толькі ЗША могуць абараніць, то чаму іх слова заўсёды павінна быць у НАТО вырашальным?
І «старая» Эўропа адчула права і густ для самастойных рашэньняў. Пры гэтым, так выглядае, вырашальнае значэньне мела ня столькі пазыцыя Масквы, колькі ўяўленьне «старой» Эўропы пра цывілізацыйныя межы. Калі некалькі гадоў таму ў НАТО прымалі балтыйскія краіны, а яшчэ раней Польшчу, Крэмль быў ад гэтага таксама, мякка кажучы, не ў захапленьні. Але тады ні Парыж, ні Бэрлін не лічылі, што рэзоны Масквы хоць у якой ступені трэба браць пад увагу. Не лічылі, бо былі ўпэўненыя, што гэта – Эўропа, гэта сваё, і непадзельнасьць бясьпекі Эўропы распаўсюджваецца на іх. А вось Украіна і Грузія – ну ня ведаем, ня ведаем...
Шмат хто стаў гнеўна асуджаць Бэрлін і Парыж, прыгадваць Мюнхен 1938 году. Але варта задаць пытаньне – ці азначала падтрымка амэрыканскай пазыцыі многімі сябрамі НАТО іх мужную гатоўнасьць паміраць за Кіеў?
Паралельна з пытаньнем Грузіі і Ўкраіны бухарэсцкі саміт разглядаў хаду апэрацыі НАТО ў Афганістане. Здаецца, пытаньні розныя, але насамрэч пытаньне адно і вынікі абмеркаваньня другога шмат што гавораць пра першае.
Варта нагадаць, што адносна Афганістану НАТО ўпершыню ў сваёй гісторыі ўжыла прыгаданы 5 артыкул статуту, расцаніў тэрарыстычную атаку на Амэрыку ў 2001 годзе як напад на ўсіх удзельнікаў НАТО. Ну і як наконт гатовасьці паміраць за Кабул? Ды па шчырасьці ня надта што і прадэманстраваў яскрава саміт у Бухарэсьце. Вялікае дасягненьне саміту – прэзыдэнт Францыі Нікаля Сарказі, Францыі напалеонаўскай Вялікай Арміі і нязломных салдат Першай Усясьветнай, урачыста выдзяліў на вайну ў Афганістане адзін (!) батальён салдат. Ды і нават не на вайну, французы паедуць на ўсход Афганістану, а на поўдзень, на фронт вайны з талібамі пойдуць тыя ж, хто і заўжды – амэрыканцы.
Ну Сарказі хоць кагосьці паслаў. А ці шмат салдатаў паслалі ў Афган тыя краіны, якія ў Бухарэсьце падтрымлівалі пляны дзеяньняў для Грузіі і Ўкраіны? А, яны палітычна падтрымліваюць апэрацыю, іх салдаты сымбалічна прысутнічаюць там. А на талібаў і алькайдаўцаў гэтыя маральныя жэсты ня дзейнічаюць, яны страляюць, узрываюць і забіваюць. І каб забіць іх, трэба больш салдат. Груба, але проста.
Дык можа і наконт Украіны і Грузіі ўхвальная пазыцыя многіх натаўскіх краін азначае тое самае: мы іх прымем, а ў выпадку чаго паміраць за Кіеў і Тбілісі будуць … ну вядома хто, тыя ж, хто і заўжды.
Тут, дарэчы, варта прыгадаць, што адным зь першых крокаў «аранжавых» трыюмфатараў 2004 году стаў вывад украінскага кантынгенту з Іраку. Да апэрацыі ў Іраку можна ставіцца па-рознаму, але амэрыканскі ўрад лічыць яе важнай, вартай таго, каб яго салдаты гінулі за Багдад. Пры гэтым цяпер далёка ня толькі амэрыканскі ўрад разумее, што калі амэрыканцы зараз выйдуць з Іраку, то наступствы гэтага будуць велізарнымі для ўсясьветнай бясьпекі.
Віктар Юшчанка і Юлія Цімашэнка вывелі ўкраінскі кантынгент з Іраку, паказаўшы, што ўкраінцы не гатовыя гінуць за Багдад. Добра, але як жа цяпер патрабаваць ад амэрыканцаў гарантый бясьпекі? Украінцы за Багдад не гатовыя, а амэрыканцы за Кіеў павінны? Ды яны што, наняліся?
Пра гэта, дарэчы, ішлі спрэчкі яшчэ на пачатку стварэньня НАТО – той факт, што ЗША зьяўляюцца канчатковай гарантыяй бясьпекі, псыхалягічна ператвараецца ва ўпэўненасьць, што яны – адзіная гарантыя бясьпекі: яны лідэр, хай і ваююць, хай плацяць за гэтае лідэрства.
На жаль, спалучэньне на бухарэсцкім саміце тэмы Грузіі і Ўкраіны з тэмай Афганістану паказала, што перасьцярогі амаль 60-гадовай даўніны былі зусім ня марныя.
