Сям’я беларусаў у Латвіі ня можа аформіць пашпарт для нованароджанай дачкі. Вяртацца на радзіму бацькам небясьпечна

«Таму вы або прыяжджаеце і сядаеце [ў турму], або пакутуеце за мяжой», — падкрэсьлівае бацька Мары Ігар Страх. Гісторыю праблемаў сям'і расказвае тэлеканал «Настоящее время».

Сям’я Страх прыехала ў Латвію ў 2021 годзе па праграме рэпатрыяцыі: у Ігара ў Латвіі жыла бабуля і нарадзіўся бацька. У Рызе Ігар уладкаваўся на працу, а неўзабаве пачаў сваю справу: адкрыў сталярную майстэрню і сямейны забаўляльны цэнтар па матывах кніг пра Гары Потэра.

Праблем з дакумэнтамі ў сям'і не было — да таго часу, пакуль не нарадзілася дзіця.

«Дзіця нарадзілася ў Латвіі, але паколькі мы паводле грамадзянства беларусы, дзіця, дзяўчынка, таксама лічыцца беларускай, — тлумачыць Тацяна Страх, маці дзяўчынкі. — І ёй таксама трэба атрымаць дазвол на жыхарства, які ёсьць у нас у Латвіі, а падставай для яго атрыманьня зьяўляецца дакумэнт, пашпарт грамадзяніна Рэспублікі Беларусь».

Цяпер дзяўчынка жыве ў Латвіі без дакумэнтаў, і гэта выклікае мноства праблем.

«Яна ня можа атрымаць ніякай мэдыцынскай дапамогі, нават платнай. Таму што нават калі ты зьвяртаешся ў мэдыцынскую ўстанову, табе трэба паказаць нейкі дакумэнт іншаземца, што заўгодна», — кажа Тацяна Страх.

У Тацяны і Ігара таксама неўзабаве заканчваецца тэрмін дзеяньня беларускіх пашпартоў. З восені мінулага году дакумэнты беларусам, якія жывуць за мяжой, мяняюцца толькі на радзіме.

У выніку Ігар і Тацяна Страх вырашылі прасіць у Латвіі палітычнага прытулку. Яны падкрэсьліваюць, што ня могуць паехаць на радзіму, бо ў Беларусі ім можа пагражаць небясьпека праз тое, што ў 2020 годзе яны ўдзельнічалі ў акцыях пратэсту і выступалі супраць рэжыму Лукашэнкі і абвешчаных уладамі вынікаў прэзыдэнцкіх выбараў.

«Я вельмі шмат удзельнічаў у пратэстах, прычым удзельнічаў так, што захаваліся фатаграфіі, камэнтары, — расказвае Ігар Страх. — Калі страйкі былі, мы таксама зачынялі сваю краму, у нас прадавалася ўся бел-чырвона-белая тэматыка, увогуле я шмат дзе насьлядзіў. Калі стала зразумела, што за камэнтары і падабайкі саджаюць, то цалкам відавочна, што ў мяне пры спробе заехаць у Беларусь будзе лятарэя, называецца „ад 15 дзён да 15 гадоў“».

Паводле зьвестак праваабарончага цэнтру «Вясна», у 2023 годзе ў Беларусі ня менш як 207 грамадзян краіны былі затрыманыя з палітычных матываў пасьля таго, як перасеклі мяжу Беларусі, у асноўным за ўдзел у пратэстах супраць Лукашэнкі. У 2024 годзе такіх людзей было ня менш за 55.

Просьбу сям'і Страх аб палітычным прытулку ў Латвіі цяпер разглядае міграцыйная служба. Іншыя краіны, дзе жыве шмат беларусаў, якія выехалі з краіны, па-рознаму вырашаюць пытаньне зь іх дакумэнтамі. Літва і Польшча, напрыклад, выдаюць палітычным эмігрантам і ўцекачам зь Беларусі замест пашпарта праязны дакумэнт іншаземца. Але ў Латвіі такога дакумэнту проста не існуе.

Ва Ўпраўленьні ў справах грамадзянства і міграцыі Латвіі «Настоящему времени» адказалі, што разглядаюць кожны выпадак індывідуальна. Прычым адсутнасьць магчымасьці вяртаньня на радзіму сама па сабе не зьяўляецца дастатковай падставай для выдачы станоўчага рашэньня аб палітычным прытулку.