Адным з вынікаў нядаўніх раскопак ў Наваградзкім раёне стала ўнікальная знаходка — матрыца-пячатка другой паловы XIII стагодзьдзя. Археалягічная экспэдыцыя праводзілася на месцы першапачатковага разьмяшчэньня праваслаўнага Лаўрышаўскага манастыра, які быў адным з самых старажытных у Беларусі.
Пра гэта месяц таму паведаміла агенцтва БелаПАН.
Пры раскопках быў знойдзены невялікі прадмет, які пры палявой апрацоўцы знаходак папярэдне вызначылі як каменны брусок. Ён быў адабраны ў калекцыю для вывучэньня. Пры далейшым дасьледаваньні прафэсар Сяргей Рассадзін выявіў, што на тарцы бруска выразаны надпіс. Матрыца-пячатка выраблена з сланцавага каменю.
Расшыфроўку надпісу выканала спэцыяліст у галіне эпіграфікі Іна Калечыц. Яна ўстанавіла, што характар надпісу ўласцівы для XII-XIV стагодзьдзяў. Надпіс на пячатцы спалучае грэцкую і старажытнарускую мовы і расшыфраваны як «Сьвятая пустынь».
Доктар гістарычных навук Сяргей Рассадзін у каментары БелаПАН нагадаў пра важнасьць знаходкі:
«Ня толькі на Русі, але і Эўропе Сярэднявечча былі, напэўна, максымум некалькі дзясяткаў матрыц-пячатак. Цяжка ўспомніць, каб нешта падобнае было ў Старажытнай Русі, ня кажучы пра тэрыторыі Беларусі», - падкрэсьліў Рассадзін.
Знаходку ён назваў каштоўнасьцю нацыянальнага маштабу, якая будзе адпаведна захаваная. Магчыма, у канцы году пячатка будзе выстаўлена ў Нацыянальным музэі гісторыі.
1 лістапада ў 11.00 у двары самога манастыра ў Лаўрышаве (Шчорсаўскі сельсавет, Наваградзкі раён) знойдзеная ў ліпені пячатка будзе ўпершыню прадстаўлена грамадзкасці. Пячатку можна будзе разгледзець і патрымаць у руках, паведамляе БелаПАН.
На сайце новогрудок.онлайн публікуецца і фатаздымак матрыцы-пячаткі, які прыцягнуў увагу сацыяльных сетак. У зьмешчанай Максімам Лепушэнкам у сваім статусе ў Фэйсбуку выяве Антон Францішак Брыль заўважыў не зусім славянскія і нават ня грэцкія літары.
Адбітак пячаткі
І сапраўды, калі ўважліва прыгледзецца да надпісу на тарцы каменнага бруска, то можна наважыцца запрапанаваць і альтэрнатыву «Сьвятой пустыні» - там безь вялікіх намаганьняў можна прачытаць імя, напісанае габрэйскім квадратным шрыфтам: Іцхак Айзі[к] (יצחק אייזיק). Айзік - ідышская форма імя Іцхак, у традыцыі усходнеэўрапейскага габрэйства такія паралельныя імёны ўжываліся часта: Доў-Бэр, Зэеў-Вольф, Ар'е-Лэйб і іншыя. Хто такі гэты канкрэтны Іцхак-Айзік — сказаць цяжка, але гэтае імя насіла шмат габрэйскіх рэлігійных аўтарытэтаў на тэрыторыі Беларусі і суседніх краёў.
Калі б такое прачытаньне было прызнана правільным, беларускай гуманітарнай навуцы была б загаданая новая цікавая загадка.
***
Заснавальнікамі Лаўрышаўскага манастыра ў XIII стагодзьдзі лічацца Войшалк (сын Міндоўга), вялікі князь літоўскі, і сьвяты ігумен Елісей Лаўрышаўскі. У ХІІІ-ХІV стагодзьдзях манастыр быў летапісным цэнтрам ВКЛ, для яго было створанае рукапіснае Лаўрышаўскае Эвангельле.